Chấn thương gãy cột sống rất nghiêm trọng, nguy cơ cao gây tổn thương tủy sống dẫn tới mất khả năng vận động cơ thể.
Gãy cột sống là gì?
Các đốt sống xếp chồng lên nhau tạo nên cột sống, khi gặp tác động mạnh từ tai nạn giao thông, tai nạn khi chơi thể thao, ngã từ trên cao, mang vác vật nặng, các đốt sống sẽ bị gãy như các phần xương khác của cơ thể, gây hậu quả nghiêm trọng.
Độ vững của cột sống được mô tả theo khái niệm “Ba cột trụ” của Dennis:
- Cột sống trước: dây chằng dọc trước, phần trước của đĩa gian đốt sống và nửa thân đốt sống.
- Cột giữa: dây chằng dọc sau, phần sau của đĩa gian đốt và nửa sau của thân đốt.
- Cột sau: toàn bộ cung sau, bao khớp, dây chằng vàng và các dây chằng liên gai.
Gãy cột sống mất vững có 3 mức độ:
- Mất vững độ I (gãy cột sống mất vững cơ học) xảy ra khi 2 trong 3 cột sống bị tổn thương, cột giữa có mảnh rời, gặp phải thương tổn có nguy cơ biến dạng cột sống về sau.
- Mất vững độ II (gãy cột sống mất vững thần kinh): tổn thương thần kinh.
- Mất vững độ III: bao gồm mất vững cơ học vừa mất vững thần kinh.
Gãy cột sống do hai cơ chế là trực tiếp và gián tiếp:
- Cơ chế trực tiếp: vật cứng đập trực tiếp gây gãy cột sống, hoặc bị té ngửa ưỡn, gập quá mức làm gãy xương cột sống thắt lưng.
- Cơ chế gián tiếp: gãy cột sống khi có lực ép theo trục dọc từ trên xuống hoặc từ dưới lên. Chẳng hạn có vật nặng rơi từ trên cao xuống bả vai…
Tình trạng gãy sẽ xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cột sống, trong đó gãy cột sống thắt lưng, gãy cột sống cổ hay gặp nhất do đây là điểm yếu nơi tiếp giáp giữa đốt sống di động và ít di động.
Cột sống bị gãy theo nhiều kiểu như: Gãy xẹp đốt sống, gãy và trật khớp, gãy làm nhiều mảnh thường gây thương tổn ở tủy sống.
Dấu hiệu gãy cột sống
Gãy cột sống được phân chia thành hai loại lớn: gãy cột sống không liệt tủy (không có biến chứng thần kinh) và gãy cột sống có liệt tủy (biến chứng thần kinh).
Gãy cột sống không liệt tủy
Tình trạng này bao gồm gãy đốt sống trật khớp, gãy xẹp đốt sống… tình trạng này được hiểu là các đĩa đệm của đốt sống bị tổn thương, giãn hoặc đứt dây chằng đốt sống. Người bệnh có dấu hiệu đau khu trú rõ ở một hoặc hai gai cột sống, cử động nhẹ cột sống cũng đau nhói, khó khăn trong việc thực hiện hoạt động thường ngày.
Người bệnh bị biến dạng cột sống, khi nằm nghiêng nhìn thấy mấu gai của cột sống hơi gồ ra sau, khoảng giữa hai mấu gai tự động toạc ra, bầm tím và sưng nề tại chỗ.
Nếu gãy cột sống nhẹ, ít đau, cơ năng ít bị ảnh hưởng, không biến dạng xương cột sống thì phải chụp X-quang mới phát hiện được.
Gãy cột sống có liệt tủy
Các chấn thương tủy có thể gặp là dập tủy, chấn động tủy, chảy máu tủy, tổn thương đuôi ngựa và tổn thương các phần trước của tủy.
Triệu chứng gãy cột sống có liệt tủy thường gặp là liệt chi, đây cũng là câu trả lời cho thắc mắc rằng gãy cột sống có bị liệt không?
Bệnh nhân sẽ bị liệt tứ chi khi gãy cột sống vùng cổ cao, bị liệt hai chi dưới khi gẫy ở vùng lưng hoặc thắt lưng, bị liệt hai chi dưới hoặc một phần hai chi nếu gãy cột sống phần cổ thấp.
Gãy xương cột sống thắt lưng, cổ còn gây liệt cảm giác vận động và cơ thắt (bí đại tiện, tiểu tiện), xuất hiện rối loạn tri giác, tim mạch, hô hấp, nuốt khó, nói khó…
Để chẩn đoán gãy xương sống, bác sĩ sẽ dựa vào bệnh sử, cơ chế chấn thương thăm khám lâm sàng và các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như X-quang, CT hoặc MRI.
Lưu ý khi thực hiện sơ cứu gãy xương cột sống
Sơ cứu gãy xương cột sống phải đảm bảo đúng cách, quan sát kĩ càng và tìm kiếm tổn thương trước khi di chuyển để đề phòng tình trạng sốc. Tuyệt đối không động mạnh và không đỡ bệnh nhân ngồi dậy, Khi thấy bệnh nhân có tình trạng đau nhiều ở cột sống, có thể tiêm một ống morphin 0.01g trước khi tới bệnh viện.
Hết sức thận trọng khi chở bệnh nhân gãy cột sống vì di chuyển không tốt sẽ khiến tổn thương tủy sống nặng hơn, tiên lượng bệnh chuyển biến xấu.
Đặt người bị gãy cột sống vào cáng cứng hoặc tấm phản để di chuyển, không dùng cáng vải sẽ khiến cột sống gấp lại nguy hiểm hơn.
Điều trị gãy cột sống bằng cách nào?
Với mỗi tình trạng gãy cột sống khác nhau chúng ta sẽ có cách điều trị khác nhau cụ thể như:
Điều trị gãy cột sống không liệt tủy
Nếu bệnh nhân bị gãy xương cột sống thắt lưng, cột sống cổ, đốt sống cổ lưng cần đặt bệnh nhân nằm nhẹ nhàng để cổ hơi ưỡn ra, tiếp đến bó bột cố định. Bệnh nhân sẽ phải nằm bất động trong khoảng 2 – 3 tháng.
Ngoài ra, có thể điều trị gãy cột sống không liệt tủy bằng phẫu thuật để chỉnh hình xương kết hợp vận động tích cực để phục hồi khả năng vận động.
Điều trị gãy cột sống có liệt tủy
Không thể hồi phục được tình trạng gãy cột sống làm tủy bị tổn thương, giập nát. Người bệnh nằm liệt một chỗ cần được chăm sóc và hỗ trợ từ người khác.
Trên đây là những thông tin cơ bản về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị tình trạng gãy cột sống. Hi vọng với những kiến thức bổ ích về tình trạng gãy cột sống sẽ giúp mọi người hiểu hơn về bệnh.
