Gân Achilles là gân dài nhất trong cơ thể, được hình thành từ sự liên kết của ba cơ, gồm hai cơ bụng chân và một cơ dép, để bám vào xương gót chân. Gân Achilles đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các hoạt động chân như đi bộ, chạy, nhảy, và giúp cơ thể có thể đứng ở tư thế lên đầu ngón chân. Bởi vì gân Achilles phải chịu nhiều áp lực và hoạt động thường xuyên, nó dễ bị tổn thương.
Vậy gót chân achilles là gì và có vai trò gì đối với cơ thể con người?
Gân Achilles là cơ quan lớn nhất trong cơ thể con người, chạy dài từ xương gót chân đến cơ bắp chân. Gân Achilles là một dải mô mềm phía sau mắt cá chân và phía trên gót chân, giúp cơ thể đứng trên đầu các mũi chân và nhón gót chân.
Bệnh gót chân Achilles là một vấn đề phổ biến, ở các mức độ từ nhẹ, trung bình đến nặng, với cảm giác đau rát hoặc đau cứng ở khu vực gân Achilles. Nếu đau quá mức, gân có thể đã bị rách một phần hoặc hoàn toàn.
Viêm gót chân Achilles là một dạng chấn thương khác, trong đó một số phần của gân bị viêm. Viêm gót chân Achilles có hai loại chính, ảnh hưởng đến các phần khác nhau của gân:
- Viêm giữa gân Achilles: các sợi ở giữa gân bị đứt, sưng và dày lên.
- Viêm gân Achilles chèn ép: ảnh hưởng đến phần dưới của gót chân, nơi gân bám vào xương gót chân. Viêm gân Achilles chèn ép có thể dẫn đến gai xương.
Triệu chứng đau gót chân achilles
Triệu chứng rõ ràng nhất của tổn thương gân Achilles là đau ở phía trên gót chân, đặc biệt khi cổ chân được duỗi hoặc khi nâng chân lên. Tình trạng này có thể bắt đầu nhẹ và tăng dần theo thời gian hoặc trở nên nặng nề hơn. Nếu gân bị đứt, cơn đau sẽ xảy ra ngay lập tức và rất dữ dội. Khu vực bị tổn thương có thể trở nên mềm, sưng và cứng.
Khi gân Achilles bị rách, bạn có thể nghe thấy tiếng nổ lách tách hoặc lộp độp. Khu vực bị tổn thương có thể bị bầm tím và sưng tấy. Bạn cũng có thể gặp khó khăn khi cử động ngón chân và không thể đẩy ngón chân ra khi bước đi.
Nguyên nhân chấn thương gót achilles
Các hoạt động vận động có tính đột ngột như chạy bộ, thể dục, nhảy múa, chơi bóng đá, bóng chày, bóng rổ, tennis, bóng chuyền,… thường dẫn đến chấn thương gân gót như đứt gót chân achilles và đau gót chân achilles. Các chấn thương này thường xảy ra khi có sự di chuyển đột ngột ở tư thế đẩy và nhấc chân lên hơn là tiếp đất.
Ví dụ, một vận động viên chạy nước rút có thể gặp chấn thương khi bắt đầu cuộc đua khi họ vượt khỏi vạch xuất phát bởi hành động đột ngột có thể khiến gân xử lý quá nhiều. Ngoài ra, việc căng thẳng gân gót chân liên tục trong các hoạt động vận động mạnh cũng làm tăng nguy cơ tổn thương gân Achilles. Nam giới trên 30 tuổi là nhóm người dễ bị chấn thương gân gót.
Ngoài các hoạt động vận động, nhiều yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ đau gót chân achilles, bao gồm: đi giày cao gót, bàn chân bẹt, cơ bắp chân hoặc gân quá căng, bị gai xương gót, luyện tập thể chất với cường độ cao, thực hiện các động tác mới, mang giày không phù hợp với loại hoạt động thể chất thực hiện, làm việc trên các bề mặt không bằng phẳng, dùng glucocorticoid hoặc fluoroquinolon.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán chấn thương gân Achilles, bác sĩ sẽ thực hiện một số phương pháp khác nhau để đưa ra kết luận chính xác. Bác sĩ sẽ quan sát bệnh nhân khi đi bộ hoặc chạy để tìm ra các vấn đề có thể dẫn đến chấn thương ở bệnh nhân. Ngoài ra, họ có thể kiểm tra bằng cách bóp bắp chân để kiểm tra sự di chuyển của bàn chân. Nếu gân Achilles bị rách, bàn chân sẽ không cử động được và cơ bắp chân không được kết nối với bàn chân.
Bác sĩ cũng có thể kiểm tra phạm vi cử động để xem có thể cử động mắt cá chân chủ động hay không. Các xét nghiệm hình ảnh như tia X hoặc MRI có thể được sử dụng để xác định chính xác loại tổn thương gân. Việc xác định đúng loại tổn thương gân Achilles sẽ giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.
Điều trị viêm gân gót chân achilles và các chấn thương khác
Các biện pháp hỗ trợ điều trị chấn thương gân gót ở mức độ nhẹ đến trung bình bao gồm những điều sau:
- Giảm tải: Hạn chế đặt trọng lượng lên chân và nghỉ ngơi. Bạn có thể sử dụng nạng để giảm tải trọng lên chân.
- Chườm lạnh: Chườm đá trong tối đa 20 phút mỗi lần để giúp giảm sưng và đau.
- Cố định chân: Dùng băng thun quấn quanh cẳng chân và mắt cá chân để giảm sưng và cố định chân.
- Kê (nâng cao) chân: Kê chân trên một chiếc gối khi đang ngồi hoặc nằm để giảm sưng.
- Thuốc giảm đau kháng viêm: Dùng thuốc kháng viêm không steroid như ibuprofen và naproxen giúp giảm đau và sưng tấy. Tuy nhiên, nên tuân thủ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ và không sử dụng quá lâu.
- Sử dụng dụng cụ nâng gót chân: Sử dụng miếng lót trong giày giúp bảo vệ gân gót và giảm căng thẳng trên gân.
- Luyện tập các bài tập kéo giãn và tăng cường sức khỏe theo hướng dẫn của bác sĩ, nhà vật lý trị liệu hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác để hỗ trợ quá trình phục hồi.
Phục hồi
Quá trình phục hồi sau chấn thương gân Achilles có thể kéo dài trong vài tháng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, chúng ta có thể tiếp tục hoạt động trong khi vết thương đang hồi phục. Tuy nhiên, trước khi trở lại hoạt động thể chất, chúng ta cần đảm bảo:
- Chân có thể di chuyển dễ dàng và thoải mái như chân không bị thương.
- Chân có cảm giác khỏe như chân không bị thương.
- Không có cơn đau khi đi bộ, chạy bộ, chạy nước rút hoặc nhảy.
Nếu chúng ta quá sức trước khi gân Achilles hồi phục hoàn toàn, chúng ta có thể bị chấn thương lại và gây ra đau đớn kéo dài. Chúng ta có thể tránh được những vấn đề này bằng cách thay thế các hoạt động có cường độ mạnh bằng các bài tập cường độ thấp hơn. Bơi lội hoặc đạp xe là những hoạt động ít gây căng thẳng hơn cho gân Achilles.
Phòng tránh chấn thương gót achilles
Để giảm nguy cơ chấn thương gân gót chân, có thể thực hiện những biện pháp như:
- Giảm tốc độ khi chạy lên dốc.
- Lựa chọn giày có hỗ trợ tốt và vừa vặn.
- Ngừng tập luyện ngay khi cảm thấy đau hoặc căng ở phía sau bắp chân hoặc gót chân.
Nếu không chăm sóc tốt, chấn thương gân gót chân có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, khi xuất hiện triệu chứng, cần đến bệnh viện ngay để được thăm khám, chẩn đoán và hướng dẫn chăm sóc tổn thương đúng cách, từ đó ngăn ngừa các biến chứng nặng.
