Khi gặp tai nạn giao thông, tai nạn lao động hay tai nạn thể thao, bệnh nhân thường gặp phải chấn thương cột sống cần được cấp cứu khẩn trương, đúng cách để không làm tình trạng nặng thêm.

Nguyên nhân chấn thương cột sống

Chấn thương cột sống xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Tai nạn giao thông
• Tai nạn lao động do ngã từ trên cao, bê vác nặng
• Chấn thương khi tập luyện, thi đấu các bộ môn thể thao như đua ngựa, đua xe đạp, bóng đá, võ thuật…
• Các nguyên nhân khác như đạn bắn, thắt cổ hay gãy cột sống cổ….

Các nguyên nhân chấn thương cột sống trên có thể gây nên mức độ chấn thương cột sống khác nhau như vỡ, di lệch, lún cột sống; chèn ép, phù nề, chảy máu cột sống, đứt ngang tủy sống…

Biến chứng của chấn thương cột sống

Chấn thương cột sống cực kỳ nguy hiểm, gây biến chứng nặng nề tới cơ thể:

• Rối loạn hoặc mất vận động: Bệnh nhân chấn thương cột sống có nguy cơ cao bị giảm, mất vận động chủ động của hai chân (tổn thương cột sống đoạn ngực, thắt lưng) hoặc cả tay chân (tổn thương đốt sống cổ). Sau chấn thương bị rối loạn trương lực cơ gây co rút, teo cơ, co cứng cơ hay cứng khớp, cốt hóa lạc chỗ, loãng xương, rỗng tủy.
• Rối loạn cảm giác: Tại vùng tủy sống bị tổn thương, bệnh nhân giảm cảm giác thậm chí mất cảm giác ở vùng này, gặp phải triệu chứng tê, đau, thậm chí biến chứng và thương tật thứ phát như là bị loét do tỳ đè,…
• Các rối loạn thần kinh thực vật bao gồm rối loạn phản xạ tự động, hạ huyết áp tư thế, tăng tiết mồ hôi, rối loạn đại tiểu tiện, rối loạn điều nhiệt, viêm tắc tĩnh mạch do huyết khối, các biến chứng về hô hấp, biến chứng về tiết niệu,…

Phương pháp điều trị chấn thương cột sống

Điều trị chấn thương cột sống như thế nào sẽ được bác sĩ chỉ định tùy thuộc vào vị trí và mức độ chấn thương. Quan trọng nhất là phát hiện, sơ cứu chấn thương cột sống và vận chuyển bệnh nhân chấn thương cột sống đúng cách, đến cơ sở y tế điều trị kịp thời.

Có thể điều trị chấn thương cột sống nhẹ bằng phương pháp bảo tồn, điều trị thuốc, kết hợp vật lý trị liệu với trị liệu thần kinh cột sống.

Giải pháp phẫu thuật sẽ áp dụng với trường hợp chấn thương cột sống nặng hoặc không đáp ứng các phương pháp điều trị bảo tồn khác. Tuy nhiên, cần lựa chọn cơ sở y tế có bác sĩ tay nghề cao, thiết bị y tế hiện đại vì đây là phẫu thuật khó, nếu không thận trọng sẽ có nguy cơ:

• Bệnh diễn biến xấu hơn do cơ thể bệnh nhân không thích ứng với các dị vật lắp ghép vào cơ thể.
• Thời gian phục hồi sau mổ lâu
• Sau phẫu thuật cơ thể khó có thể phục hồi lại tầm vận động và chức năng như ban đầu

Dùng thuốc giảm đau khi bị chấn thương cột sống cần có chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua thuốc và dùng thuốc kéo dài sẽ gây hại cho thận, gan.

Lưu ý phục hồi sau điều trị chấn thương cột sống

Một số lưu ý khi phục hồi sau điều trị chấn thương cột sống mà người bệnh và người nhà bệnh nhân nên biết:

• Phục hồi chức năng vận động: Bệnh nhân chấn thương cột sống cần tiến hành phục hồi chức năng vận động đã bị mất, trong trường hợp cơ hội phục hồi không còn, bệnh nhân cần được hướng dẫn sử dụng các dụng cụ hỗ trợ di chuyển như nạng, kẹp, xe lăn… để thực hiện các hoạt động hàng ngày mà không cần sự hỗ trợ hoàn toàn từ người khác.
• Phòng ngừa loét da do tì đè: Thay đổi tư thế cho bệnh nhân chấn thương cột sống 2 giờ một lần, dùng đệm chống loét (đệm hơi, đệm nước), giữ cho vùng da bị loét luôn khô ráo và sạch sẽ, kịp thời xử lý các vùng da có nguy cơ loét, điều trị loét đúng cách để không nhiễm trùng.
• Phục hồi chức năng chấn thương cột sống về vấn đề tiêu hóa: Bệnh nhân chấn thương cột sống dễ bị rối loạn tiêu hóa nên cần được ăn uống đủ chất, dinh dưỡng cân bằng bổ sung chất xơ hợp lý, đi đại tiện theo giờ cố định.
• Chăm sóc chức năng tiết niệu: Người bị chấn thương cột sống cần được đặt thông tiểu lưu trong giai đoạn choáng tủy, tiếp đến là thông tiểu ngắt quãng 4 giờ/lần. Sau khi ra viện, hướng dẫn người bệnh tự thông tiểu, tập phục hồi chức năng bàng quang, phát hiện và điều trị sớm nhiễm khuẩn tiết niệu.
• Động viên người bị chấn thương cột sống kiên trì vận động để ngăn ngừa biến chứng loét, hô hấp, nhiễm trùng tiết niệu, teo cơ… Chương trình tập luyện sẽ gồm có tập ho, tập thở, tập di chuyển tại giường, bài tập vận động đúng tư thế, tập di chuyển từ giường ra xe lăn và ngược lại, tập theo tầm vận động, tập thăng bằng ngồi tĩnh và động, tập làm mạnh cơ, tập đi, tập với các dụng cụ trợ giúp.

Nhìn chung, chấn thương cột sống rất phức tạp, có nhiều mức độ chấn thương từ nhẹ tới nặng, vị trí khác nhau như chấn thương cột sống thắt lưng, chấn thương cột sống cổ… Để hạn chế biến chứng nặng nề và di chứng sau này, cần cấp cứu kịp thời khi nghi ngờ dấu hiệu bệnh để bác sĩ chuyên khoa thăm khám, đưa ra phác đồ điều trị chấn thương cột sống phù hợp.